Psikoloji tarihinin en rahatsız edici deneyi: Milgram!

İnsanlık tarihi dinlemenin bile çok zor olduğu vahşetlerle dolu. Ve bu kötülükler gerçekleşirken insanların bir kısmı yapılanlara şahit olurken, bir kısmı ise şiddeti ve acımasızlığı uygulayan el oldu. Bu şekilde düşünmek herkesi bir şeylerin suçlusu durumuna sokuyor ve oldukça ürkütücü fakat insanoğlunun koşullara bağlı olarak nasıl değişebileceğini ortaya koyuyor. İşte tam da bu noktada aklımızda bazı sorular beliriyor. 'İyi bir insan şiddetin uygulayıcısı olabilir mi?' 'İnsanları değiştiren ve şiddete yönelten koşullar neler?' Peki hangi tehdir unsuru yapılanları haklı çıkartabilir? İşte tüm bu kafa yakan soruları, psikoloji tarihinin en rahatsız edici deneyi oldukça çarpıcı bir şekilde açıklıyor. Çarpıcı sonuçlar doğuracak olan Milgram Deneyi, Yale Üniversitesi Psikoloğu Stanley Milgram tarafından gerçekleştirildi.

Nazi savaş suçlusu Adolf Eichmann’ın yargılanmaya başlamasından sonra psikolog Stanley Milgram, bu deneyi gerçekleştirme kararı aldı. Deneyine başlarken cevap aradığı soru ise şuydu: “Eichmann ve Yahudi Soykırımında yer alan yüz binlerce yardakçısı sadece onlara verilen görevi yerine getiriyor olabilir miydi? Onların hepsi yardakçılık suçuyla suçlanabilir miydi?” Psikolog Milgram’ın amacı, bireylerin itaat sınırını ve itaat edilen eylemlerin niteliğinin kişinin o eylemi gerçekleştirmesinde ne ölçüde etkiliği olduğunu saptamaktı. Milgram deneyi için denekler, öğrenci ve öğretmen olmak üzere iki gruba ayrıldı

Farklı yaş ve meslek gruplarından seçilen deneklere deneyin amacının, “cezanın öğrenme üzerindeki etkisini ölçmek” olduğu söylendi. Ayrı odalara yerleştirilen öğretmen ve öğrenci arasındaki tek iletişim ses yoluyla sağlandı. İlk olarak öğretmenden öğrenciye sorular yöneltmesi ve her yanlış cevapta, önündeki düzenek yardımıyla öğrenciye elektrik vermesi istendi. 15 volttan başlamak üzere verilen elektrik, her yanlış cevapta artırılacaktı. Öğrencilerin yanlış cevapları üzerine onlara elektrik veren öğretmenlere, önce öğrencilerin bağırma sesi sonra ise ağlama sesi dinletildi.

Elbette bunlar ses bandıydı ancak öğretmenler bundan habersizdi. Öğrencilerin ağlama sesini duymalarına rağmen denekler, onlara şok vermeyi sürdürdü. Deneyi bırakmak isteyenler de oldu ama gözlemcinin “Devam et” söylemi üzerine deneyi uygulamaya devam ettiler. Gözlemciler, denekleri deneyden vazgeçmeleri durumunda uygulanacak herhangi bir yaptırımla tehdit etmemişti ama onlar, öğrencilerden gelen bağırma seslerine rağmen deneye devam ettiler.