İnsan psikolojisinde gün ışığı ne kadar etkili?

İnsan fizyolojisini ve psikolojisini etkileyen en önemli etmenlerden biri güneş ışığıdır. Güneş ışığının yetersiz geldiği günlerde veya mevsimlerde kendimizi halsiz, yorgun, mutsuz hissederiz. Bu durum halk arasında mutluluk hormonu dediğimiz seratoninden kaynaklanmaktadır. Medicana Konya Hastanesi Uzman Psikolog F. Işıl Yenikaynakgüneş ışığının ve Serotonin Etkisi hakkında bilgi verdi

Güneş ışığının yoğun olduğu zamanlarda serotonin salgılanması artmakta, melatonin salgılanması azalmaktadır.

Melatonin, insanın uyuması için salgılanan hormondur. Serotonin ise enerji ve ruh halini düzenleyen hormondur. Serotonin ve melatonin beraber çalışarak psikolojiyi, bağışıklık sistemini, sindirimi, uykuyu ve vücudun günlük işlevselliğini düzenlemektedir. Serotonin hormonu, mide ve bağırsağa bağlı kas sisteminin hareketini sağlamakta, ağrı hissini düzenlemeye ve kişinin rahat bir uyku uyumasına yardımcı olmaktadır. Serotonin hormonunun düşük olması duygu durumun, uyku düzeninin ve enerji düzeyinin olumsuz etkilenmesine neden olmaktadır.

Uykunun Etkisi

Uyku ve yemek insan hayatının temel ve vazgeçilmez faaliyetleri arasındadır. Uyku düzenindeki en küçük bir aksama günlük hayatımıza doğrudan etki etmektedir. İş hayatında verimsizliğe, iş kazalarının oranlarının yükselmesine, aile içi ilişkilerin zayıflamasına neden olmakta ve öğrenme becerilerini olumsuz etkilemektedir. Düşük serotonin, iştahı bozmaktadır. Obezite ve ya anoreksiya nevroza, bulimia nevroza gibi yeme bozukluklarına yol açabilmektedir. Serotonin azlığı iştahı arttırır ve şişmanladıkça vücudumuzda serotonin tekrar azalır. Serotonin azaldığında ise yine iştah artar. Bu döngü sağlığı olumsuz etkilemektedir.

Sonbahar ve kış aylarında insanlarda depresif düşüncelerin artmakta olduğu bir gerçektir. Bu mevsimlerde güneş ışığının yetersiz gelmesi nedeniyle karamsar ve olumsuz düşünceler daha çok ortaya çıkmaktadır. İnsanlar bu düşüncelerle baş edemediklerinde ya da baş etmede zorlandıklarında stres oluşmaktadır. Böylelikle insanlar depresyona daha kolay girmektedir. Depresyondaki kişi kendisini değersiz hissetmekte, yaptığı hiçbir şeyde başarı gösteremediğini düşünmekte, geleceğe ilişkin ümitsiz hissetmektedir. Kişi çoğunlukla kendisini önemsiz konularla ilgili olarak sebepsiz yere suçlamaktadır. Hayattan zevk alamama depresyonda en sık görülen belirtidir. Depresyonun fiziksel belirtileri arasında ise uykusuzluk, iştahsızlık ve kilo kaybı, cinsel isteğin azalması, unutkanlık ve dikkatini verememe yer alır.

Depresyondaki Bir Kişi İçin Güneş Işığı, Uyku ve Düzenle Beslenmenin Etkisi

Depresyondaki kişi hiçbir şey yapmak istemez. Bu durum kişinin iş hayatını olumsuz etkiler. İş verimini ve kalitesini düşürür. Uzun vadede ekonomik sorunları da beraberinde getirir. Sosyal ilişkilerden kaçınması, sosyal çevreye karşı ilginin azalması, cinsel isteğin azalması kişinin aile içi iletişimi, arkadaş ilişkilerini zedelemektedir. Görüldüğü üzere depresyon serotoninin, aile ilişkilerinin, sosyal çevre gibi birçok faktörün içinde bulunduğu çok yönlü bir olgudur.

Mevsimsel depresyonda parlak ışık tedavisinin (fototerapi) etkili olduğu kanıtlanmıştır. Özellikle sabah erken saatlerde alınan parlak ışık tedavisi olumlu duygulanımı, depresif belirtilerin azalmasını, uyku kalitesinin artmasını sağlamaktadır.

İlkbahar ve yaz aylarında güneşin doğrudan etkisinin yanı sıra dolaylı etkileri de hissetmekteyiz. Havaların ısınmasıyla açık alanlarda geçirilen süreler uzamakta, tüketilen yiyecekler hafiflemekte böylece enerji düzeyimiz artmaktadır. Sonbahar ve kış aylarında ise havanın puslu oluşu, daha çok kapalı alanlarda vakit geçirilmesi, daha fazla yiyecek tüketme isteği insan psikolojisinin olumsuz etkilenmesine neden olmaktadır. Mümkün olduğunca bu mevsimlerde hareketlerimizi arttırmamız, hayatımızda farklı odak noktaları (hobi, spor) yaratmamız, yeme ve uyku düzenimize dikkat etmemiz, stresten uzak durmamız gerekmektedir.