Hücreleri çevreleyen alanda normalden fazla sıvı birikmesi durumu olarak tanımlanan ödem, vücudun akciğer, kalp zarı, karın boşluğu gibi farklı bölgelerinde gelişebilmekle birlikte; genellikle kendisini el, ayak, bacak ve yüzde şişme şeklinde gösteriyor.

Ödem olarak adlandırılan bu şişmelerin önemli hastalıkların habercisi olabileceğine dikkat çeken Anadolu Sağlık Merkezi İç Hastalıkları ve Nefroloji Uzmanı Doç. Dr. Enes Murat Atasoyu, “Ödem; az hareket eden, fazla kilolu, diyabetik, tuzlu ve karbonhidrattan zengin beslenen, depresif, gergin ruh hali ve mizaca sahip kişilerde ve menopoz dönemine yakın olan kadınlarda daha sık görülür” diyor. Ödeme neden olan faktörlerin belirlenmesiyle sorunun ortadan kaldırılabileceğini dile getiren Atasoyu, ödem hakkında merak edilenleri anlatıyor.

Yüzde, elde, bacakta veya ayaktaki şişkinliklerin görülme nedeni genellikle ödemler oluyor. Ödemler ise hücreleri çevreleyen alanlarda normalden fazla sıvı birikmesiyle ortaya çıkıyor. Böbrek, kalp, karaciğer ve tiroit gibi önemli hastalıkların belirtisi olabilen ödemleri uzun süre oturmak veya ayakta kalmak, fazla miktarda tuz ve karbonhidrat tüketmek tetikleyebiliyor. Ödemin kimlerde daha sık görüldüğünü ve tedavi yöntemlerini anlatan Anadolu Sağlık Merkezi İç Hastalıkları ve Nefroloji Uzmanı Doç. Dr. Enes Murat Atasoyu, “Uzun süreli eylemlerin ve beslenmenin yanı sıra damarlardaki dolaşım bozuklukları, alerjik durumlar, kadınlardaki regl öncesi dönem, gebelik ve çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar da ödeme neden olabilir” diyor.

Yerçekiminin etkisi bacakları vuruyor

Böbrek, kalp, karaciğer ve tiroit hastalıklarında tüm vücutta ödem gelişebiliyor. Ancak ödem, yerçekiminin etkisiyle sıklıkla bacaklarda fark edilen bir durum olarak dikkat çekiyor. Gece uyku sürecinde ise, yatay pozisyonda duran vücutla bacaklardaki ödem, vücudun diğer kısımlarına ve hatta yüze kadar yayılabiliyor. Sabah uyanınca ödemin daha çok yüz ve ellerde olması da bundan kaynaklanıyor. Günlük koşturmaca içinde ise akşama doğru ödem sıvısı bacaklara doğru iniyor ve tekrar bu bölgede şişmeler ortaya çıkıyor.

Gergin ruh hali ödeme yol açıyor

Ödemin kimlerde daha sık görüldüğü hakkında bilgi veren Doç. Dr. Enes Murat Atasoyu, “Az hareket etmek, fazla kilo, diyabet, tuzlu ve karbonhidrattan zengin beslenmek gibi durumlar ödemi tetikliyor. Ayrıca, menopoz dönemine yakın olan kadınlarda dolaşımın yavaşlaması, vücuttaki yağ kitlesinin su tutması ve hormonal değişiklikler ile bilinmeyen diğer mekanizmalar nedeniyle de ödem daha sık görülebilir” diyor. Atasoyu, depresif, gergin ruh hali ve mizaca sahip olan kişilerde de ödemlere sıklıkla rastlanıldığını dile getiriyor.

Tuz ve karbonhidrattan kaçının

Ödem tedavisinin her hastalıkta olduğu gibi nedene yönelik olarak planlandığını belirten Atasoyu, “Bilinen belirgin bir hastalığı olmayan kişilerde, özellikle bacaklarda oluşan ödemin uzaklaştırılması için tuz ve karbonhidrat tüketiminin kısıtlanması, istirahat ederken bacakların yukarıda tutulacak şekilde uzatılması, uzun süre hareketsiz kalmaktan sakınılması ve günlük sıvı tüketiminin 1.5-2 litre civarında sağlanması uygun olacaktır. Ayrıca doktor önerisiyle bacaklara bandaj uygulanması, masaj yapılması ve gerektiğinde idrar söktürücü ilaç kullanımı yararlı olabilmektedir. Eğer altta yatan bir hastalık var ise (böbrek hastalığı, kalp yetmezliği, alerji, enfeksiyon, ilaç kullanımı gibi), ilgili uzman doktor gözetiminde tıbbi tedavilerinin yapılması gerekir” diyor.

Hangi ödem hangi hastalığın işareti olabilir?

Göz kapakları ve yüzde meydana gelen ödem alerjik, hormonal (böbreküstü bezlerinin aşırı çalışması, tiroit bezinin az çalışması gibi) ve böbrek hastalıklarına bağlı gelişebilir.

Akciğerde sıvı birikiminin olması böbrek hastalıkları, kalp yetmezliği ve enfeksiyon varlığında gözlenir.

Karın içinde sıvı birikmesi durumu, böbrek, kalp veya karaciğer yetmezliği durumunda ortaya çıkabilir.

Karın içindeki diğer organların (bağırsaklar, safra kesesi, kadınlarda yumurtalıklar ve rahim gibi) enfeksiyon ve onkolojik hastalıklarında da diğer pek çok belirtiyle birlikte gelişebilir.

Sadece gövdenin üst kısmı ve yüzde oluşan bir ödem, kalbe giden ana toplardamarlar (vena kava superior sendromu gibi) ve lenf kanallarının darlık ve tıkanıklıklarında görülebilir.

Soğan ve sarımsak ödem attırıyor

Bol ya da yeterli miktarda su içmenin ödem gelişimini önleyebildiğini vurgulayan Atasoyu, ödemin atılmasına yardımcı olan besinleri de şöyle sıralıyor; Ispanak, Lahana, Roka, Nane, Kuşkonmaz, Maydanoz, Pancar, Üzüm, Taze fasulye, Ananas, Kabak, Soğan, Pırasa, Sarımsak, B vitamini ve demir içeren kepekli tahıllar. Atasoyu “Bu tür besinlerin idrar söktürücü ilaçlar ile etkileşimi olabileceği akılda bulundurulmalı ve aşırı tüketimden sakınılmalıdır” şeklinde de uyarıda bulunuyor.