Metabolizmanın yavaş veya hızlı olmasını neler etkiliyor? Metabolizma hızı genetik, çevresel etkenler ve hormonlardan etkileniyor. Yaşın ilerlemesi metabolizmayı azaltıyor. Tiroid hormonu, erkeklik hormonu (testosteron), büyüme hormonu, stres hormonu olarak bilinen adrenalin ve noradrenalin metabolizmayı artırıyor. Proteinli gıdalar metabolizmayı artırıyor. Kötü beslenme ise metabolizmayı yavaşlatıyor. Ortamın sıcak olması metabolizmayı azaltırken, hastalık hali, ateş ve enfeksiyon metabolizmayı artırır. Uykuda ise metabolizma yavaşlıyor.

Metabolizmayı en çok artıran egzersiz yani spor yapmaktır. Hareketli bir yaşam da hızlandırıyor. Hormonlardan da en çok tiroid hormonları metabolizmayı artırır. Uzun açlık metabolizma hızını yavaşlatır. Kilo veremeyen kişilerde hormon bozukluğu olabilir. Metabolizmanız yavaş ve kilo veremiyorsanız mutlaka hormon kontrolünden geçmek yararlı olur. Kilo veremeyen hastalarda görülen en önemli bozukluklar insülin, tiroid, prolaktin gibi hormonlardaki bozukluklar.

Metabolizma mevsime, yaşa, cinsiyete ve ruhsal duruma göre değişir mi? Soğuk aylarda yani kışın bazal metabolizma hızlanır, yazın yavaşlıyor. Tropikal yani sıcak ülkelerde yaşayanlarda metabolizma hızı yüzde 10-20 daha düşük oluyor. Yaş ilerledikçe metabolizma hızı azalıyor. 30-35 yaşından sonra metabolizma yavaşlıyor. Bu yüzden yaş artıkça göbek bölgesinde yağlanma oluşuyor. Bunun temelinde insülin ve kortizol hormonundaki bozukluk yatıyor. Her on yıl için bazal metabolizma hızında yüzde 2 azalma meydana geliyor. Uzun boylu ve zayıf kişilerde bazal metabolizma hızı daha fazla yani hızlıdır. Vücutta yağ miktarı arttıkça metabolizma yavaşlar. Erkeklerde bazal metabolizma hızı kadınlara göre daha fazladır. Ergenlik döneminde ve hamilelikte metabolizma hızı artar. Ruhsal durum metabolizmayı etkiler. Depresyon metabolizmayı bozar, yavaşlatır ve kilo aldırır. Korku anında kanda artan adrenalin hormonu metabolizmayı artırır.

Hızlı kilo alıp vermek metabolizmayı yavaşlatıyor. Diğer yandan vücut ısısının artması metabolizmayı artırır. Metabolizma yavaşlayınca yağ depolanması artar. Bununla birlikte kas kitlesi artarsa metabolizma artar. Yüksek glisemik indeksli karbonhidrat, yani kan şekerini çok yükselten gıdalar yenirse, bunlar yağ olarak depolanır ve metabolizmayı yavaşlatır. Kilo artınca insülin direnci artar, uyku bozulur ve stres artar. İnsülin direnci, hormon bozuklukları, uykusuzluk ve stres metabolizmayı yavaşlatan etkenler.